We worden ermee om de oren geslagen, termen als hooggevoeligheid, hoogsensitiviteit, empaat zijn, narcisme en psychopathie.
Wat deze termen verbindt is de mate van empathisch vermogen of het gebrek daaraan.
Voordat ik je meeneem in wat empathie is en hoe dit zich vertaalt op de schaal van het empatisch spectrum, wil ik eerst de verschillen belichten tussen de eerder genoemde termen. Hooggevoeligheid wordt nogal eens verwisseld met hoogsensitiviteit, net als narcisme en psychopathie nogal eens met elkaar worden verward.
Hooggevoeligheid, hoogsensitiviteit en empaat zijn
Hooggevoeligheid is een vorm van coping, vaak ontstaan als reactie op een of meer traumatiserende gebeurtenissen en/of een overdaad aan stress. Iemand die hooggevoelig is ervaart heftigere emotionele reacties als gevolg van overprikkeling, om hiermee om te kunnen gaan is hooggevoelig iemand vaak enorm controlebehoeftig.
Hoogsensitiviteit daarentegen is iets waarmee je geboren bent. Je hebt hierbij niet alleen een ander aura en een gevoeliger zenuwstelsel, ook verwerkt je brein prikkels veel dieper en intenser. Lees hier mijn blog om zelf te kunnen bepalen of je jezelf herkent als HSP.
Een empaat is een HSP die behoort tot de 2% van de gevoeligste bevolking. Daardoor beleeft, voelt, begrijpt en verwerkt een empaat alles zeer intens, intenser dan de ‘normale’ HSP. Ervaringen, gedachten en emoties worden geabsorbeerd als een spons. Niet alleen van zichzelf maar ook van iedereen waarmee zij in verbinding staan. De uitdaging van iedere empaat is dan ook leren differentiëren welke energieën van anderen zijn en welke van zichzelf. Sommige empaten hebben diepgaande intuïtieve en spirituele ervaringen die normaliter niet aan HSP worden toegeschreven.
Als HSP of HSP empaat kun je ook hooggevoelig zijn.
Narcisme en psychopathie
Narcisme kenmerkt zich door een intens gevoel van belangrijk zijn, afgewisseld met een diepe onzekerheid. Er is geen sprake van een ontwikkelde identiteit. Projecties van de buitenwereld zorgen voor een “zelfbeeld”, hierom is de behoefte aan bewondering en lofzang groot. Ook is er sprake van een gebrek aan empathie en berouw. Er zijn twee vormen van narcisme te onderscheiden; open en verborgen narcisme. Bij verborgen narcisme zijn dezelfde kenmerken aanwezig maar blijven deze meer verborgen en staat verlegenheid eerder op de voorgrond.
Psychopathie kenmerkt zich eveneens door een gebrek aan empathie en geweten. Oppervlakkige charme en manipulatief gedrag voeren de boventoon. Psychopathie (informele diagnose) wordt vaak verward met de antisociale persoonlijkheidsstoornis (formele diagnose) die veel vaker in verband wordt gebracht met impulsiviteit, onverantwoordelijkheid in combinatie met antisociaal gedrag en criminaliteit.
Wat is empathie?
Empathie is het vermogen zich een voorstelling te kunnen maken of in te kunnen leven in de gedachten, gevoelens en belevingswereld van de ander. 98% van de bevolking kan in meer of mindere mate empathie ervaren.
Er bestaan twee soorten empathie; cognitieve empathie en emotionele empathie. Iemand die over cognitieve empathie beschikt, bezit het intellectuele vermogen om zich door middel van het brein in de gevoelens en gedachten van een ander te verplaatsen. Zo wordt er een beeld gevormd op het perspectief van de ander.
Emotionele empathie is een vorm van empathie waarbij iemand via het hart kan ‘invoelen’ wat een ander ervaart. Gedachten, emoties en de hele belevingswereld van de ander kunnen hierbij worden ervaren ware het die van het zelf.
Laten we even kijken naar het empatisch spectrum door ons een horizontale lijn voor te stellen waarbij geheel rechts emotionele empathie voorstelt en geheel links geen empathie. Van rechts naar links kunnen we onderscheid maken in mate van empathie waarbij empaten geheel rechts staan, dan iets meer naar links HSP’ers, in het midden normaal liefhebbende empathische mensen en uiterst links mensen die lijden aan een empathie deficiëntie stoornis; narcisme en psychopathie.
Hoogsensitieve personen en met name empaten trekken vaak hun tegenpolen aan in het leven. Dit zijn mensen die moeilijk bij hun gevoel kunnen omdat zij ten gevolge van biologische en neurologische factoren, vaak gecombineerd met het doormaken van extreem traumatiserende gebeurtenissen, hun hart op slot hebben gedaan als overlevingsmechanisme.
De relatie tussen tegenpolen lijkt vanuit de positie van de zeer empathische persoon naar de niet-empathische persoon heel altruistisch. Met alle liefde wil de HSP zijn of haar tegenpool helpen zichzelf te helen en als dat niet lukt en het misbruik gaat door, is het de schuld van de tegenpool.
De waarheid die hier vanuit spiritueel opzicht onder schuilt is anders.
Anderen ten koste van jezelf willen helpen gaat over verlangen naar goedkeuring, erkenning, ‘gekozen’ worden en de pijn van het trauma dat daaraan ten grondslag ligt vermijden.
De ongeheelde HSP trekt tegenpolen aan in het leven als spiegel. De tegenpolen raken constant de pijn die de HSP niet onderkent aan, net zolang tot deze zodanig naar de oppervlakte komt, dat de HSP besluit dat het zo niet langer kan. Uiteindelijk in staat is afscheid te nemen van het patroon en een kans krijgt om zich te gaan helen.
Andersom weet ik, uit zowel privé- als professionele ervaringen, dat ook de tegenpolen leren van deze relaties. Zij herkennen het licht, de onschuld en puurheid in de liefde van de HSP, die zij diep van binnen ook bezitten maar verbergen.
Verwacht echter niet dat het geleerde jou ooit getoond gaat worden, laat het geen drijfveer zijn om nog meer van jezelf weg te geven want je komt bedrogen uit. Helen vanuit zulke dieptes is een persoonlijke keuze die om ontzettend veel moed, draagkracht en doorzettingsvermogen vraagt en voor velen, vele levens kost.
In dit blog spreek ik bewust niet in termen als “de narcist of de psychopaat”. Ik vind dit degraderend. Iemand lijdt aan narcisme of lijdt aan psychopathie. Zij die hieraan lijden zijn mensen zoals jij en ik.
Ondanks dat ik zelf ontzettend veel pijn en verdriet heb ervaren in relaties met tegenpolen, eer en waardeer ik hun rol als leraar in mijn leven. Het waren zij die mijn grootste spiegels waren, het waren zij die mij leerden hoeveel ik waard ben en het waren zij die mij leerden dat ik mijzelf ten alle tijden op een moet zetten.
Soms komt liefde ook vermomd als pijn. Als ik terugkijk naar hoe ik gegroeid ben en hoeveel ik geleerd heb over mijzelf én het leven door de relaties met mijn tegenpolen, dan kan ik niets anders dan dankbaar beseffen, dat dat klopt.
“Someone I loved once, gave me a box full of darkness. It took me years to understand that this too, was a gift” ~Mary Oliver